Co to jest somatyzacja i zaburzenia somatyzacyjne?
Somatyzacja, inaczej zaburzenia pod postacią somatyczną, to objawy natury somatycznej (związanej z ciałem), których nie można uzasadnić schorzeniem. W psychiatrii termin ten stosuje się w odniesieniu do zaburzeń polegających na kanalizowaniu problemów psychologicznych w sferę ciała (powstawanie objawów somatycznych na tle nerwicowym).
Osoby z zaburzeniami somatycznymi skarżą się na dolegliwości, takie jak: bóle głowy, dolegliwości gastryczne, bóle mięśni i stawów, które skłaniają pacjentów do szukania pomocy medycznej. W przypadku somatyzacji nie udaje się w procesie diagnostycznym ustalić przyczyny schorzeń. Ciało oraz umysł są ze sobą powiązane i w związku z tym istnieje sprzężenie zwrotne między nimi (ciało oddziałuje na umysł i na odwrót). Z tego powodu wiele teorii dotyczących przyczyn tego zaburzenia, upatruje źródła problemu w psychice.
Przyczyny somatyzacji
Chociaż zaburzenia somatyzacyjne były badane i diagnozowane od ponad wieku, w dalszym ciągu trwa dyskusja nad przyczynami ich powstawania. Ustalono, że wpływ genetyczny na to zaburzenie jest niewielki.
Jedno z najstarszych wyjaśnień zaburzeń somatyzacyjnych wysuwa teorię, że jest to wynik próby radzenia sobie organizmu ze stresem emocjonalnym i psychicznym. Według tej teorii ciało ma skończoną zdolność radzenia sobie z psychicznym, emocjonalnym i społecznym cierpieniem. Po przekroczeniu pewnego progu objawy są odczuwane jako fizyczne, wpływające głównie na układ trawienny, nerwowy i rozrodczy. Najczęściej jednak doświadczane są dolegliwości ze strony układu trawiennego, jako: bóle, wzdęcia, odbijania, wymioty. Istnieje wiele różnych systemów sprzężenia zwrotnego, w których umysł wpływa na ciało. Na przykład wiadomo, że bóle głowy są związane z czynnikami psychologicznymi i stresem, a kortyzol (tzw. hormon stresu) ma negatywny wpływ na funkcje immunologiczne. To może wyjaśniać, dlaczego są bardziej prawdopodobne u osób z zespołem jelita drażliwego i dlaczego pacjenci z tym zaburzeniem częściej mają zaburzenia nastroju lub lęku. Występują statystycznie z większą częstotliwością u osób, które doświadczyły wykorzystywania fizycznego, emocjonalnego lub seksualnego.
Według innej teorii, osoby z tym zaburzeniem mają zwiększoną wrażliwość na wewnętrzne odczucia fizyczne i ból. Biologiczna wrażliwość na uczucia somatyczne może predysponować osobę do rozwoju zaburzeń pod postacią somatyczną.
Teorie poznawcze wyjaśniają, że wynika z negatywnych i zniekształconych myśli oraz wzmocnienia odczuwanych doznań. Myślenie katastroficzne może prowadzić do przekonania, że niewielkie dolegliwości, takie jak łagodny ból mięśni lub duszność, świadczą o poważnej chorobie, takiej jak rak lub guz. Myśli te można następnie wzmocnić poprzez wspierające relacje społeczne. Dzieci rodziców, którzy poświęcają zbyt mało uwagi dzieciom lub rodziców którzy nadmiernie poświęcają uwagę na dolegliwości somatyczne swoich dzieci, częściej rozwijają objawy somatyzacyjne.
Współwystępowanie zaburzeń somatyzacyjnych z innymi zaburzeniami
Jak pokazują wyniki wielu badań, często występują razem z innymi zaburzeniami psychicznymi. Zaobserwowano związek z zaburzeniami lękowymi oraz depresją. Ustalono również, że osobom z zaburzeniami somatycznymi częściej niż innym osobom towarzyszy patologia osobowości. W jednym z badań porównywano pacjentów z zaburzeniami somatyzacyjnymi z osobami cierpiącymi na zaburzenia lękowe i depresyjne. W grupie z zaburzeniami somatyzacyjnymi rozpoznano zaburzenie osobowości u 72% osób, a w grupie porównawczej u 36% osób.
Fakty dotyczące stresu: 10 faktów, które cię zaskoczą!
Jak leczyć?
Somatyzacja leży w psychice, stąd też leczenie powinno odbywać się poprzez psychoterapię. Niestety, w wielu przypadkach, zanim dojdzie do zdiagnozowania tego zaburzania, pacjent najczęściej bezskutecznie szuka pomocy u lekarzy różnej specjalności. Kolejne konsultacje i badania eliminują podejrzenia chorób, a pacjent w dalszym ciągu doświadcza objawów somatycznych.
Wysoką skuteczność leczenia wykazuje terapia poznawczo-behawioralna CBT. Terapia poznawczo-behawioralna ma na celu pomóc pacjentom uświadomić sobie, że ich dolegliwości nie są poważne i umożliwić im stopniowy powrót do aktywności, które wcześniej podejmowali, bez obawy o pogorszenie objawów. Psychologowie zalecają skupienie się na powszechnej trudności u pacjentów z zaburzeniem somatyzacji w odczytywaniu własnych emocji.
Somatyzacja, tak jak w przypadku wszystkich zaburzeń nerwicowych, leczona jest przede wszystkim za pomocą psychoterapii. Dodatkowo warto:
- zadbać o odpowiednią ilość snu
- zadbać o zdrowe odżywianie się
- zadbać o odpowiednią ilość ruchu
- zadbać o równowagę pomiędzy życiem zawodowym i prywatnym
- zadbać o dobre relacje z innymi osobami
- wypoczywać oraz stosować techniki relaksacyjne
- nauczyć się obserwować swoje emocje i wywoływane przez nie w ciele doznania
- opanować techniki radzenia sobie ze stresem
- zainteresować się technikami oddechowymi, obserwować swój oddech
- stosować techniki wizualizacji w celu odzyskania spokoju i relaksu
Przeczytaj również o: